انتخاب برای مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های گندم نان با استفاده از شاخص¬های زراعی، فیزیولوژیکی و متابولیکی

به منظور بررسی مقاومت به خشکی 19 ژنوتیپ مختلف گندم نان، تحقیق حاضر در سال زراعی 1392- 1391 در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه فیزیولوژی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی اجرا شد. ارزیابی صفات زراعی و مورفولوژی و مقاومت به خشکی بر اساس طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط دیم و آبی انجام شد و تنوع ژنتیکی در صفات زراعی، فیزیولوژی، مورفولوژی و بیوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین دو شرایط دیم و آبی تفاوت معنی¬دار از نظر خصوصیات مورد بررسی وجود دارد. نتایج مقایسات میانگین¬ها نشان داد که عملکرد دانه و بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد کاه، عملکرد سنبله و وزن خشک سنبله در محیط آبی به طور معنی¬داری بیشتر از محیط دیم بود. بر اساس نتایج در شرایط عدم تنش بیشترین عملکرد را ژنوتیپ شماره 9 و در شرایط تنش ژنوتیپ شماره 11 بیشترین عملکرد را داشتند و در شرایط عدم تنش کمترین عملکرد را ژنوتیپ شماره 5 و در شرایط تنش ژنوتیپ شماره 1 کمترین عملکرد را داشتند. فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز، پراکسیداز، کاتالاز و میزان پرولین در محیط دیم به طور معنی داری بیشتر از محیط آبی بود. با اینکه فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز، پراکسیداز، کاتالاز و میزان پرولین در محیط تنش خشکی بیش از دو برابر شده بودند اما با عملکرد همبستگی نشان ندادند. بر اساس نتایج همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد در دو شرایط آبی و دیم شاخص های mp، yi، hmp، rei، k1sti، k2sti، mrp، snpi وsti جهت انتخاب ژنوتیپ های برتر در هر دو شرایط مناسب¬تر بودند. بررسی تجزیه به مولفه های اصلی شاخص ها نشان داد، مولفه اول 87/58 درصد و مولفه دوم 91/32 درصد از واریانس کل را توجیه می کند. براساس رتبه بندی rs برای شاخص های خشکی ژنوتیپ شماره 11دارای کمترین رتبه و ژنوتیپ شماره 18 بیشترین رتبه را داشتند که به ترتیب مقاوم ترین و حساس ترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. بر اساس نمودار سه بعدی ژنوتیپ های 8، 11 و 13 در هر دو شرایط مناسب بودند.